Historia Centrali - Organization Overview

Centrala Polskich Szkόł Dokształcających w Ameryce została powołana do życia w 1925 roku z incjatywy redaktora „Nowego Świata” Wacława Bojana-Błażewicza. Była odpowiedzią na likwidację dwujęzycznych szkόł etnicznych i miała na celu pielęgnowanie języka polskiego oraz wartości katolickich. Do jej zadań należało także otoczenie opieką placόwek oświatowych działających w stanach: Nowy Jork, New Jersey, Connecticut, Massachusett, Rhode Island, Pennsylwania, Maryland, Wirginia i Floryda. Zaistniała więc jako instytucja pełniąca rolę polonijnego kuratorium szkolnego, które wzięło na siebie ciężar współpracy z kierownictwem i kadrą pedagogiczną tworzącej się sieci polonijnych szkół.
Działalność Centrali trwała nieprzerwanie także podczas II Wojny Światowej, pomimo, że wiele placówek dokształcających zawiesiło wówczas swoją działalność. W latach 50-tych, po napływie nowej emigracji z Polski, starania działaczy związanych z Centralą skupiały się na udanych próbach rekonstruowania podupadłych placówek oświatowych, przywracania im dawnej świetności , pomocy przy zakładaniu nowych.
20 maja 1962 roku na Walnym Zebraniu w Nowym Jorku przyjęto i zatwierdzono Statut Centrali Polskich Szkόł Dokształcających w Ameryce, a następnie zarejestrowano ją jako organizację niedochodową w Departamencie Stanu Nowy Jork w Albany. Ze względu na zmieniające się potrzeby szkolnictwa polonijnego w 2007 roku CPSD rozpoczęła prace nad modyfikacjami w statucie. Pierwszy aneks do statutu został zatwierdzony na Walnym Zebraniu Centrali 16 września 2007 roku, ujednolicono system nauczania i oceniania, wprowadzono identyczne dla wszystkich formularze świadectw szkolnych, przedłużono kadencję zarządu do trzech lat oraz ustanowiono nagrodę za pracę dla nauczycieli i działaczy polonijnych ‒ statuetkę im. Janiny Igielskiej, wieloletniej wiceprezes Centrali, zmarłej w 2002 roku. Ostateczna wersja statutu Centrali, obowiązująca na dzień dzisiejszy, została zatwierdzona na Walnym Zebraniu Statutowym 15 września 2013 roku. Niniejszy statut określa pole działania Centrali, prawa i obowiązki jej członkόw oraz zakres kompetencji i obowiązkόw Zarządu Centrali.
Obecnie CPSD zrzesza 75 szkόł ze stanόw: Nowy Jork, New Jersey, Connecticut, Massachussets, Rhode Island, Pennsylwania, Texas, Arizona, Wisconsin, Ohio i Floryda. Uczęszcza do nich 10566 uczniόw i pracuje 918 nauczycieli (dane z roku szkolnego 2020/21). Nad działalnością Centrali czuwa Zarząd CPSD ‒ jedenastoosobowa grupa, wybierana na Walnym Zebraniu Centrali na 3-letnie kadencje. Zadania stojące przed Zarządem określa statut.
Funkcję prezesa Centrali Polskich Szkόł Dokształcających w Ameryce sprawuje od 2005 roku dr Dorota Andraka, dyrektor PSD przy parafii Św. Cyryla i Metodego na Brooklinie. Dzięki prężnej działalności Zarządu pod jej kierownictwem, Centrala stała się jedną z czołowych organizacji polonijnych istniejących na Wschodnim Wybrzeżu Stanόw Zjednoczonych. Wystarczy wspomnieć o randze kontaktów, jakie nawiązano, by usprawnić działalność szkół i podnieść ich prestiż. Poczynając od współpracy z Konsulatem Generalnym RP w Nowym Jorku, poprzez organizacje polonijne, jak Instytut Piłsudskiego czy Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa, a kończąc na rozległej wymianie doświadczeń zawodowych z instytucjami edukacyjnymi w Polsce, w efekcie ktόrej możliwe jest organizowanie konferencji metodycznych i warsztatόw szkoleniowych dla nauczycieli polonijnych oraz rodziców z wybitnymi specjalistami z Uniwersytetu Marii Skłodowskiej – Curie z Lublina, Uniwersytetu Jagiellońskiego z Krakowa, Uniwersytetu Warszawskiego z Warszawy, Akademii Pedagogicznej im. KEN z Krakowa, Centrum Doskonalenia Nauczycieli z Lublina, Wyższej Szkoły Pedagogiki i Psychologii w Warszawie oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Pozyskiwane granty na rozwój i kulturowe wzbogacanie szkolnictwa polskiego w Ameryce od tak imponujących partnerów jak: Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Senat RP, nie tylko umożliwia organizowanie wspomnianych szkoleń i warsztatόw przy bardzo niskich kosztach własnych Centrali, ale przyczynia się także znacząco do podnoszenia kwalifikacji kadry pedagogicznej, która zostaje dodatkowo zaopatrzona w podręczniki i pomoce dydaktyczne.
W trosce o kultywowanie języka polskiego, rodzimej historii, tradycji i kultury wśród polonijnych dzieci, Centrala przez wiele lat organizowała konkursy międzyszkolne poświęcone przedstawicielom polskiej literatury, nauki i kultury lub znajomości języka polskiego. Gdy okazało się, że współzawodnictwo między szkołami osłabia ideę konkursów, zamieniono je w roku 2015 na Festiwale Szkόł Polonijnych. Dzięki temu wyeliminowano czynnik konkurencji na rzecz akcentowania istotnych wartości: kultywowania tradycji i kultury polskiej i uczniowskich talentόw, co spotkało się ze wspaniałym odbiorem i przyciągnęło setki uczniόw, rodzicόw i nauczycieli.
Dzieci i młodzież uzdolnione literacko już od ponad dziesięciu lat mierzą się w bojach o laury w Międzynarodowym Konkursie Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży im. Wandy Chotomskiej. Ich udział w tym wydarzeniu stał się możliwy dzięki współpracy CPSD z organizatorami konkursu w Słupsku. Piękna tradycja uroczystego finału, gdy w Konsulacie RP wręczane są nagrody i wyróżnienia, jest nie tylko świętem młodych poetów i prozaików, ale także nauczycieli, dbających o konkursowe prace, szkół, w których wyrastają utalentowani laureaci i rodziców, uczestniczących w finałowej gali. Pokłosiem literackich bojów stały się coroczne wizyty wybitnych przedstawicieli polskiej literatury, kultury i sztuki. W ciągu ostatniego dziesięciolecia uczniowie polonijnych szkół spotykali się i rozmawiali z wieloma popularnymi w kraju twórcami: Wandą Chotomską, Grzegorzem Kasdepke, Pawłem Beręsewiczem, Edwardem Lutczynem, Agnieszką Frączek, Barbarą Kosmowską, Jerzym Ogórkiem, Jerzym Kisielewskim, czy z profesorem Grzegorzem Leszczyńskim, znawcą literatury dziecięco-młodzieżowej.
Od 2014 roku uczniowie polskich szkół dokształcających w przedziale wiekowym 12 – 17 lat mają okazję uczestniczyć w dwutygodniowym obozie językowym w Polsce, w latach 2014-16 odbyły się one w Pułtusku- projekt wyjazdu młodzieży realizowany był wspólnie z Fundacją "Linguae Mundi" z Warszawy, a współfinansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach konkursu na realizację zadania “Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”. W latach 2017-18 dwie grupy młodzieży wzięło udział w obozie pod hasłem „Śladami Kopernika” w Rucianem-Nida wspόlnie z rόwieśnikami z Polski i Niemiec, tym razem organizowanym wspólnie z Fundacją na Rzecz Wspierania i Rozwoju Szkół Polonijnych, powołaną przez Centralę w maju 2016 roku. Jest to organizacja pozarządowa łącząca działalność szkόł polonijnych z działalnością placόwek i organizacji w Polsce. Jej celem jest opracowywanie projektόw, ktόre będą uzupełniać bieżące potrzeby szkolnictwa polonijnego z ukierunkowaniem na nauczycieli, uczniόw i społeczność polonijną skupioną wokόł szkόł.
CPSD jest także organizatorem-przez wiele lat wraz z Komisją Oświatową Kongresu Polonii Amerykańskiej, a od 2014 roku pod własnym patronatem ‒ egzaminu Polish Regent, obecnie znanego pod nazwą LOTE (Launguages Other Than English), ktόrego pozytywne wyniki pozwalają młodzieży zdobyć 3 kredyty w amerykańskich szkołach średnich, a w niektόrych przypadkach, rόwnież dodatkowe kredyty na studiach. Od 2004 do 2015 roku polonijni uczniowie mieli okazję przystąpić do egzaminόw certyfikatowych z Języka Polskiego Jako Obcego, ktόry został wprowadzony w Polsce przez Ministerstwo Edukacji Narodowej 15 października 2003 roku. Egzamin przeprowadzany był przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego Jako Obcego. Jedynie w roku 2016 egzamin się nie odbył z powodu prac, jakie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz z Ministerstwem Edukacji Narodowej prowadziły nad procesem legislacyjnym, stwarzającym nowe podstawy do certyfikowania języka polskiego jako obcego. Przy okazji pojawiła się szansa na uzyskanie uprawnień do organizowania tychże egzaminów przez Centralę Polskich Szkół Dokształcających w Ameryce i 12 lipca 2016 roku, zostały one nadane Centrali przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i już od dwóch lat egzaminy certyfikacyjne są przeprowadzane w naszym ośrodku.
Dzięki wspόłpracy z lubelskim Uniwersytetem im. Marii Składowskiej-Curie w 2008 roku zorganizowane zostały 2-letnie eksternistyczne podyplomowe studia o kierunku: Nauczanie Języka Polskiego Jako Obcego, na ktόrych w lutym 2010 roku ukończyło naukę 56 pedagogόw zatrudnionych w polskich szkołach i w dniu dzisiejszym niektórzy z nich spełniają warunki, konieczne do zasiadania w komisjach egzaminacyjnych certyfikacji.
Od wielu lat CPSD prowadzi ścisłą wspόłpracę z Polsko ‒ Słowiańską Federalną Unią Kredytową, co pozwala jej pozyskiwać środki na rzecz szkolnictwa polonijnego. W ramach wspólnych projektów i starań od 2011 roku absolwenci polskich szkόł dokształcających podejmujący naukę na wyższych uczelniach, otrzymują stypendia.
Minęły również 2 lata od momentu, gdy Centrala podjęła udaną, bo konsekwentnie realizowaną inicjatywę wydawania własnego pisma „Asystent”. Kwartalnik, który jest i fachową pomocą dla szkolnej kadry oraz oknem na sprawy krajowe, a także miejscem pragnącym zbliżyć do siebie rozproszone środowisko polonijnych nauczycieli. „Asystent” powoli zdobywa kolejnych współpracowników z prestiżowymi nazwiskami. Jego bezcenną zaletą jest rozmach tematyczny, zapewniający lekturę różnym pokoleniom czytelników. A co najważniejsze ‒ jego łamy są areną dla sukcesów i uczniów i nauczycieli. Zespół redakcyjny wciąż pozyskuje kolejnych dziennikarzy ‒ amatorów, gotowych oprowadzać nas po swych szkołach i rozmawiać o problemach dotykających polonijne placówki dydaktyczne.
23 maja 2018 roku w Konsulacie RP w Nowym Jorku CPSD wraz ze Stowarzyszeniem Wspólnota Polska otworzyła LOM (Lokalny Ośrodek Metodyczny), którego zadaniem jest integracja i wsparcie metodyczne nauczycieli.